Nedir bu Spirulina Platensis?
Spirulina Nedir?
Spirulina, halk arasında su yosunu olarak bilinen, lifli bir mikroalg ve siyanobakteri türüdür. DNA’sı yüzyıllardır değişmemiş bir canlıdır. “Superfood” yani süper besin olarak bilinmektedir.
Aşağıda bahsedildiği gibi sayısız faydası olan ve zengin içeriğe sahip bir besin olsa da, seçiminde ve tüketiminde çok dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Her ticari üründe bulunabilecek hilelerin yanı sıra bilgi veya kontrol eksikliğinden kaynaklanabilecek zararlı etkileri de mevcuttur.
Faydaları nelerdir?
Klinik araştırmalar, spirulinanın birçok hastalık için ek bir tedavi olabileceğini göstermiştir. Spirulina kapsüllerinin kan kolesterol seviyesini düşürmede, radyoterapi ve kemoterapiden sonra beyaz kan hücrelerinin azaltılmasında etkili olduğu, bazı kanser türlerine karşı koruduğu, diyabet, obezite, hiperlipidemi ve hipertansiyona karşı etkili olduğu, antiviral ve anti inflamatuar etkisi olduğu, ayrıca immünolojik işlevi geliştirdiği kanıtlanmıştır. (Ghaeni, & Roomiani, 2016; Yang et al., 2020).
Vücudumuzda normal metabolik faaliyetler esnasında serbest radikaller açığa çıkar. Serbest radikaller ise oksidatif strese sebep olurlar. Kısaca açıklamak gerekirse, serbest radikaller kararsız yapıdadırlar ve kararlı hale geçmek için diğer hücrelere zarar verirler. Ayrıca serbest radikaller ve UV ışınları DNA hasarına sebep olurlar. Bütün bu hücre ve DNA hasarlanmalarından korunmanın en etkili yollarından biri ise diyette güçlü antioksidanlara gerektiği kadar yer vermektir. Spirulina, düşük oksidan aktiviteye sahip, iyi bir antioksidan ve antiradikaldir. Oksidatif stresin baskılanmasını ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesini sağlar. Aynı zamanda DNA koruyucu özelliğe sahiptir (Oguzkan et al., 2018; Yang et al., 2020).
Besin İçeriği
Spirulina ağırlığının %60-70’i protein olup esansiyel (temel) amino asitler barındırır. Başta provitamin-A, B12, C ve E vitaminleri, demir ve kalsiyum olmak üzere vitamin ve minerallerce de zengindir. Vejeteryan ve veganlar için iyi bir protein, demir ve B12 kaynağı olabilir.
Esansiyel yağ asitlerinden GLA’nın (Gama Linoleik Asit) önemli bir kaynağıdır. GLA’nın diyete bağlı obezite ve alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması üzerinde olumlu sonuçları görülmüş, diyet tedavisine yardımcı olabileceği savunulmuştur. (Kendirli, 2010; Yang et al., 2020). Nasıl tüketilir?
Toz halde spirulina, çorbalara, soslara, makarna ve erişte hamuruna, meyve sularına ve diğer içeceklere, kurabiye ve keklere eklenebilir (Ghaeni, & Roomiani, 2016).
Spirulina aynı zamanda bir zenginleştirme çalışmasında ekmeğe ilave edilmiş ve ekmeği protein, kalsiyum, magnezyum ve demir açısından zenginleştirdiği bulunmuştur. Kontrol çalışmalarında ise bu ekmeklerde küf büyümesi tespit edilmemiş ve raf ömründe bir değişiklik olmadığı bulunmuştur (Ak et al., 2016).
Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Daha önceki yıllarda ülkemize ne yazık ki kaçak yollarla girmiş “zayıflatan bitkisel yosun hapları” aktarlarda ve çeşitli web sitelerinde satılmış, insanların hayatına mal olmuştur. Bu hapların içeriğinde obezite tedavisi için kullanılan “sibutramin” tespit edilmiştir. Sibutramin; serotonin, noradrenalin ve dopamin geri alımını engelleyen, psikiyatrik yan etkilere sebep olan bir beta feniletilamindir ve ülkemizde kardiyovasküler hastalık ve inme riskini arttırdığı için yasaklanmış bir maddedir (Kokacya et al., 2014).
Kısacası doğal, bitkisel vs. ibareleri ile satışa sunulan ürünlerin de mutlaka içeriği incelenmelidir. Ayrıca doğada bulunan her madde veya çeşitli maddelerin kombinasyonları insan tüketimine uygun değildir. Vücutta ciddi hasarlara sebep olabilirler.
Bir araştırmada birçok algin toksin üretimine yatkın olduğu, bu yüzden spirulina hapları ve tozları alınırken mutlaka saf spirulina olmasına (başka bir yosun çeşidi ile karıştırılmamış olmasına) dikkat edilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Ayrıca bu çalışmada, birçok ülkede spirulina kalite kontrol standartlarının yüksek kalitede olmadığı da belirtilmiştir (Ghaeni, & Roomiani, 2016).
Bazı yosun türleri zengin içerikleri nedeni ile insan beslenmesine olumlu katkılar sağlayabilir fakat biyokimyasal bileşenleri ve sindirilebilirliklerini değerlendiren çalışmalara da ihtiyaç vardır (Niccolai et al., 2019).
Obezitenin farmakolojik tedavisinde kullanılan ilaçların ve kontrolsüz olarak satılan bitkisel olduğu iddia edilen zayıflama ilaçlarının muhtemel psikiyatrik yan etkileri daha yakından gözlenmeli ve bu konuda daha dikkatli olunmalıdır (Kokacya et al., 2014). Anti-obezite ilaçları üretilmeye ve tüketilmeye devam etse de, zayıflamanın ve obezitenin sebep olduğu hasarları tedavi etmenin en etkili, kalıcı ve sağlıklı yolu diyet tedavisidir. Bugüne kadar zayıflama vaadeden ilaçların birçoğu olumsuz yan etkilere sebep olmuştur (Yang et al., 2020).
Diğer kullanım alanları
Toprakta gübre olarak kullanıldığında ise toprak verimini arttırdığı, besin maddesi alımını kolaylaştırdığı ve hastalıklara karşı bitki dayanıklılığını arttırdığı görülmüştür. (Kendirli, 2010). Spirulina aynı zamanda tavuk yemlerinde doğal katkı maddesi olarak da kullanılmaktadır. Yemde spirulina kullanımının tavukta üreme kapasitesini arttırdığı, yumurtada ise yumurta sarısının rengini iyileştiği görülmüştür (Ghaeni, & Roomiani, 2016). Su ürünleri yetiştiriciliğinde de spirulina ile beslenme balıkların hastalıklara direncini ve yaşam sürelerini arttırdığı görülmüştür. (Ghaeni, & Roomiani, 2016) Spirulina platensis, yem katkı maddesi olarak, toprak yapısını iyileştirici özelliği nedeniyle organik gübre olarak hatta biyoyakıt kaynağı olarak da değerlendirilebilir (Kendirli, 2010).
Nasıl temin edilebilir?
Her gıda takviyesinde olduğu gibi spirulina da özenle araştırılması, doktorunuzun onayından sonra alınması gereken bir takviyedir. Özellikle Çin’de üretilen ve satışı yasak olan ürünlere karşı dikkatli olunmalı, yerli ve uygun koşullarda üretim yapan üreticiler tercih edilmelidir. Üniversitelerimizin spirulina ile ilgili güzel çalışmaları ve işbirlikleri bulunmaktadır. Ege Üniversitesi’nin piyasadaki ürünlerini değerlendirebilir, Ege Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi, Mersin Üniversitesi ve daha birçok üniversitenin bu konudaki araştırmalarını inceleyebilirsiniz.
2014 yılında Çukurova Üniversitesi’nde spirulina üretimine başlanmış hatta spirulina yetiştiriciliği için eğitim ve üretim başlangıcı için kültür verilmiş, bu eğitimi tamamlayan bireyler spirulina üretimine başlamıştır. Eğer uygun imkanlarınız varsa gerekli koşullarda kendi spirulinanızı da üretebilirsiniz. Mersin Üniversitesi’nin bir araştırmasında üretim için uygun parametreler paylaşılmıştır. Bu parametrelere de buradan ulaşabilirsiniz.
Research Intern Simge Yurdakul
Uzman Diyetisyen Merve Oğuz
Kaynaklar
Ak, B., Avsaroglu, E., Isik, O., Özyurt, G., Kafkas, E., & Etyemez, M. (2016). Nutritional and physicochemical characteristics of bread enriched with microalgae Spirulina platensis. Int J Eng Res Appl, 6, 30-8.
Ghaeni, M., & Roomiani, L. (2016). Review for application and medicine effects of Spirulina, microalgae. Journal of Advanced Agricultural Technologies Vol, 3(2), 114-117.
Kendirli, K. (2010). Spirulina Kültürlerinde Besin Elementlerinin Farklı Oranlarda Kullanımının Kuru Madde, Protein ve Klorofil-a Düzeyine Etkisi, Çukurova University Institute of Natural and Applied Sciences. ÇÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yuksek Lisans Tezi.
Niccolai, A., Zittelli, G. C., Rodolfi, L., Biondi, N., & Tredici, M. R. (2019). Microalgae of interest as food source: Biochemical composition and digestibility. Algal Research, 42, 101617.
Oğuzkan, S.B., Güroy, B., Tonus, S.S., Guroy, D., & Kılıc, H.I. (2018). The bioactive component and DNA protective capability of cultured Spirulina in Turkey (Marmara Region).
Yang, Y., Du, L., Hosokawa, M., & Miyashita, K. (2020). Effect of Spirulina lipids on high-fat and high-sucrose diet induced obesity and hepatic lipid accumulation in C57BL/6J mice. Journal of Functional Foods, 65, 103741.