Konstipasyon nedir ve nasıl tedavi edilir?
KONSTİPASYON NEDİR?
Konstipasyon, halk dilinde kabızlık olarak bilinen yaygın bir sağlık sorunudur. Dışkılama sayısında azalma, dışkılamada zorluk, dışkılama esnasında gerilme ve eksik tahliye hissi yani rahatlama hissi yaşayamama gibi ifadeler ile tanımlanır (Hogan, 2017).
RİSK FAKTÖRLERİ VE RİSK GRUPLARI NELER?
Kabızlık, hemen hemen her bireyin hayatının bir döneminde yaşadığı bir problemdir. Kötü beslenme, sıvı ve posa alımında eksiklik, hareketsiz bir yaşam, stres, ilaç kullanımı ve hormonal değişiklikler gibi birçok faktör kabızlığı tetikler (Yurtdaş et al., 2020; Walter et al., 2019).
Öte yandan bebeklik, çocukluk, yaşlılık, gebelik dönemlerinde, kadınlarda ve obezlerde kabızlık görülme sıklığı daha yüksek bulunmuştur (Yurtdaş et al., 2020; Walter et al., 2019; Rajindrajith et al., 2016; Akbari, & Wolf, 2017).
Ayrıca kabızlık, damar tıkanıklığının en sık görülen semptomlarından biridir (Sumida et al., 2019).
Diğer faktörlerin yanı sıra;
Bebeklerde ve küçük çocuklarda laktoz intoleransı (Walter et al., 2019; Hudson et al., 2020)
Çocuklarda yetersiz ve zayıf tuvalet eğitimi,
Çocuklarda duygu durumu; aile ile zayıf iletişim, kötü muamele görme ve fiziksel veya psikolojik tacize uğrama (Walter et al., 2019; Rajindrajith et al., 2016)
Gebelikte demir takviyesi kullanımı (West et al., 2017)
Yaşlılıkta endokrin ve nörolojik bozukluklar da kabızlığa neden olabilir.
SORUN NE ZAMAN CİDDİYE ALINMALI?
Kabızlık, ertelendikçe ciddileşen ve günlük hayatı olumsuz etkileyen bir problem olup, fark edildiği andan itibaren tedavi edilmeye başlanmalıdır. Yapılan çalışmalarda kabızlık şikayeti olan bireylerin yaşam kaliteleri incelenmiştir. Kabızlığın, önemli oranda bireyin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkilediği tespit edilmiştir (Brochard et al., 2019).
Kabızlık, günlük hayata kolayca adapte edilebilecek temel diyet ilkeleri ve yaşam tarzı değişiklikleri ile tedavi edilebilir.
DİYET ÖNERİLERİ
Güne bir büyük bardak ılık su ve 4 kuru erik ile başlayın. (kuru erik içindeki difenil izat laksatif etkiye sahiptir.)
Hiçbir ana öğünü, özellikle kahvaltı öğününü atlamayın.
Gün içinde bol bol su içmeye özen gösterin, çay kahve tüketimini azaltın.
Sabah saatlerinde tuvalete çıkmayı alışkanlık haline getirin. Çünkü dışkılamayı kolaylaştıran kasılmalar genelde sabah saatlerinde görülür (Hayat, Dugum, & Garg, 2017).
Düzenli olarak fiziksel aktivite yapın.
Ana öğünlerde sebze, ara öğünlerde meyve tüketmeye özen gösterin. Meyveleri mümkün olduğunca kabukları ile tüketin. Pestisit tehlikesinden dolayı meyve kabuklarından çekiniyorsanız meyveleri nasıl yıkamanız gerektiğini linkteki blog yazımız ile öğrenebilirsiniz.
Diyetinizde tam tahılları tercih edin.
Haftada en az iki kez kurubaklagil tüketmeye özen gösterin.
Porsiyon kontrolü ve bireye özgü diyetiniz için bir diyetisyene başvurun.
HEKİME BAŞVURMA - KRONİK KABIZLIK
Kronik kabızlık, dışkıda kan görme, rektal bölgede fistül (çatlak) veya hemoroid durumlarında mutlaka hekime ve diyetisyene başvurulmalıdır. Bu gibi problemleri hekim yardımı ile en kısa zamanda çözmek problemin ilerlemesini engellediği gibi hayat kalitesini de yükseltir. Aynı zamanda kronik kabızlık yukarıda bahsedildiği gibi önemli bir sağlık probleminin semptomu olabileceğinden, sebeplerinin araştırılmasında fayda vardır.
Kan görme, çatlak veya hemoroid problemlerini uzun vadede çözmenin en temel yolu ise kabızlığın giderilmesidir. Uygun tıbbi beslenme tedavisi izlenmelidir.
LAKSATİF KULLANILMALI MI?
Çok sayıda ve farklı türde laksatif mevcut. Dolayısı ile tamamına karşı çıkmak veya tamamına destek vermek doğru olmayacaktır. Fakat bir genelleme yapacak olursak, yapılan kısa süreli araştırma sonuçları laksatiflerin etkin ve güvenli olduğunu söylese de, laksatiflerin uzun süreli etkinliği ve güvenliği kesin olarak bilinmemektedir (Alsalimy, Madi, & Awaisu, 2018). Bir çalışmada, profilaktik laksatiflerin kabızlığa bir etkisi olmadığı, ishal riskini ise arttırdığı görülmüş, son verilerin profilaktik laksatif kullanımını desteklemediği ifade edilmiştir (Hay et al., 2019). Yapılan bir başka araştırmada, kabızlık ve laksatif kullanımı yüksek ölüm riski, kalp krizi ve beyin felci ile ilişkilendirilmiştir (Sumida et al., 2019).
Gebelikte ise laksatif kullanımından kaçınılması veya titizlikle yaklaşılması gerektiği düşünülmektedir (West et al., 2017). Birçok farklı türde laksatif gebelikte kullanım için değerlendirilmiştir. Bu laksatiflerin bir kısmının gebelikte kullanımı yüksek riskli, bir kısmı düşük riskli bulunmuştur. Düşük riskli laksatiflerin de, muhtemel yan etkilerinden dolayı, uzun süreli kullanımından kaçınılması gerektiği önemle vurgulanmıştır (Akbari, & Wolf, 2017).
Bu sebeplerle laksatifler, mutlaka hekim gözetiminde ve gerekli durumlarda kullanılmalıdır.
PROBİYOTİK KULLANILMALI MI?
Bağırsak mikrobiyotasını korumak ve geliştirmek için kabızlığı olan bireylerde probiyotik takviyesi kullanımı yaygın olsa da takviye alımı için daha fazla araştırmaya gerek vardır. Suşların(bakteri türlerinin) ve dozların etkinliği olumlu sonuçlar vermesine rağmen düzenli kullanım önermek için daha kapsamlı çalışmalara gerek olduğu savunulmaktadır (Dimidi et al., 2019; Scarpato, Coppola, & Staiano, 2019). Bağırsak mikrobiyotasını desteklemek adına günlük beslenmede ev yapımı yoğurt ve kefire yer verilmelidir.
Kısaca özetlemek gerekirse, kabızlık konusuna hassasiyetle yaklaşılmalıdır. Temel diyet ilkelerine uyarak kabızlıktan kaçınılmalı, kabızlık görüldüğünde ise bahsedilen uygun tedavi yaklaşımları uygulanmalıdır. Bütün ilaç ve takviyelerde olduğu gibi, laksatif ve probiyotik takviyesi kullanımı hekim bilgisi dahilinde olmalıdır. Bağırsakları korumak ve iyileştirmek için doğru miktarlarda ve iyi besinlerle beslenmek, bol sıvı tüketmek ve hareketli bir yaşam sürmek ihmal edilmemelidir.
Research Intern Simge Yurdakul
Uzman Diyetisyen Merve Oğuz
Kaynaklar
Hogan, W. (2017). Chronic Constipation. Gastrointestinal Motility Disorders: A Point of Care Clinical Guide, 379.
Yurtdaş, G., Acar-Tek, N., Akbulut, G., Cemali, Ö., Arslan, N., Beyaz Coşkun, A., & Zengin, F. H. (2020). Risk Factors for Constipation in Adults: A Cross-Sectional Study. Journal of the American College of Nutrition, 1-7.
Walter, A. W., Hovenkamp, A., Devanarayana, N. M., Solanga, R., Rajindrajith, S., & Benninga, M. A. (2019). Functional constipation in infancy and early childhood: epidemiology, risk factors, and healthcare consultation. BMC pediatrics, 19(1), 285.
Rajindrajith, S., Devanarayana, N. M., Perera, B. J. C., & Benninga, M. A. (2016). Childhood constipation as an emerging public health problem. World journal of gastroenterology, 22(30), 6864.
Akbari, M., & Wolf, J. L. (2017). Gastrointestinal Diseases During Pregnancy. In Medical Problems During Pregnancy (pp. 1-32). Springer, Cham.
Sumida, K., Molnar, M. Z., Potukuchi, P. K., Thomas, F., Lu, J. L., Yamagata, K., ... & Kovesdy, C. P. (2019). Constipation and risk of death and cardiovascular events. Atherosclerosis, 281, 114-120.
Hutson, J. M., Hynes, M. C., Kearsey, I., Yik, Y. I., Veysey, D. M., Tudball, C. F., ... & Southwell, B. R. (2020). ‘Rapid transit’constipation in children: a possible genesis for irritable bowel syndrome. Pediatric surgery international, 1-9.
West, E. H., Hark, L., Catalano, P. M., & Gabbe, S. G. (2017). Nutrition during pregnancy.
Chua, H. C., & Nieh, C. C. (2016). The Effect of Lifestyle Modification in Treatment of Constipation in Older Adult. MedCrave Group LLC.
Brochard, C., Chambaz, M., Ropert, A., l’Héritier, A. M., Wallenhorst, T., Bouguen, G., & Siproudhis, L. (2019). Quality of life in 1870 patients with constipation and/or fecal incontinence: Constipation should not be underestimated. Clinics and research in hepatology and gastroenterology, 43(6), 682-687.
Hayat, U., Dugum, M., & Garg, S. (2017). Chronic constipation: update on management. Cleve Clin J Med, 84(5), 397-408.
Alsalimy, N., Madi, L., & Awaisu, A. (2018). Efficacy and safety of laxatives for chronic constipation in long‐term care settings: A systematic review. Journal of clinical pharmacy and therapeutics, 43(5), 595-605.